Żydowskie dziedzictwo kulturowe. Polsko-norweskie działania bilateralne w 2017 roku

"Żydowskie dziedzictwo kulturowe. Polsko-norweskie działania bilateralne w 2017 roku" to program realizowany w okresie 26 kwietnia – 31 października 2017 roku  przez Muzeum POLIN we współpracy z norweskimi partnerami: Center for Studies of the Holocaust and Religious Minorities (HL-Senteret), Falstad Memorial i Human Rights Center (Falstad Center), European Wergeland Centre, Jewish Museum Oslo

Program miał na celu popularyzację i ochronę dziedzictwa żydowskiego, przeciwdziałanie rasizmowi i ksenofobii oraz budowanie postaw szacunku wobec odmienności etnicznej, religijnej i kulturowej.

Działania we współpracy z Falstad Center

Odbyły się seminaria polsko-norweskie o edukacji w muzeach i miejscach pamięci oraz warsztaty z cyklu "Muzealny Think-Tank", w których udział wzięło w sumie 56 studentów, edukatorów i muzealników. Przygotowano i przetłumaczono wybór materiałów edukacyjnych dotyczących edukacji o prawach człowieka oraz historii Żydów w Norwegii.

Ogromną popularnością cieszył się otwarty program "Edukacja antydyskryminacyjna w działaniu" poświęcony tematyce wykluczenia i dialogu międzyreligijnego (m. in. cykle "Między religiami", "Uchodźcy i migranci", działania upamiętniające Zagładę Romów), skierowany do dorosłych odbiorców. Łącznie objął 340 osób.

Kluczowymi adresatami programu byli nauczyciele i metodycy nauczania. Łącznie skierowano do nich 22 działania, w których wzięło udział 790 osób. Były to wizyty studyjne w Muzeum Polin (zwiedzanie wystawy stałej i warsztat metodyczny), kursy ("Media, propaganda, dezinformacja – wokół Marca ‘68", "Postawy wobec przemocy") oraz wyjazdy edukatorów do szkół, celem prezentacji m. in. materiałów i metod wypracowanych wraz z Falstad Center. W ramach programu sieci nauczycieli - Ambasadorów Muzeum Polin odbyła się m. in. wizyta studyjna grupy Ambasadorów w Falstad Center oraz zjazd, w którym wzięło udział 29 nauczycieli i metodyków z całej Polski.

Działania we współpracy z European Wergeland Centre

We wrześniu na wyspie Utoya odbyły się kilkudniowe warsztaty "Learning democracy at Utoya", w których udział wzięło po 15 uczniów – przyszłych liderów z Polski i z Norwegii oraz 10 nauczycieli z obydwu państw. Miały na celu kształtowanie postaw i kompetencji obywatelskich. Uczestnicy programu zobowiązali się do przekazania zdobytej wiedzy i umiejętności w swoich szkołach.

Działania we współpracy z HL-Senteret

Program "Wokół historii Żydów w Polsce i Norwegii: upowszechnianie zbiorów cyfrowych" umożliwił m. in. rozwój zasobów historii mówionej (7 wywiadów, 13 notacji wideo, 18 opracowań, indeks osobowy, zredagowanie 210 fragmentów audio). Program był konsultowany od strony metodologicznej i ewaluowany przy udziale partnerów i ekspertów (Muzeum Emigracji w Gdyni, Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku, July 22 Center, Centrum Edukacyjne na wyspie Utoya).

Zasoby historii mówionej i inne są udostępniane szerokiej publiczności na portalu Wirtualny Sztetl. Działania rozwojowe objęły m. in. redakcje historyczne i językowe wersji polskiej i angielskiej, zakup licencji itp. Efekty wzmocniła promocja portalu w mediach społecznościowych (www.sztetl.org.pl – 1,6 miliona sesji w 2017 roku).

Kolejnym działaniem było przygotowanie wystawy plenerowej "Pełno ich nigdzie. Przywracanie pamięci o polskich Żydach w przestrzeni miejskiej", prezentującej w niezwykle atrakcyjnej formie murale dedykowane historii żydowskiej z całej Polski. 7 września 2017 roku w HL-Senteret odbył się wernisaż wystawy, który zgromadził m.in. przedstawicieli placówek dyplomatycznych, rządu Norwegii oraz polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Całość wydarzenia uświetnił koncert jazzowego zespołu klezmerskiego. Wystawa była dostępna dla zwiedzających w dniach 8 września – 3 października. Odwiedziło ją ok. 1200 osób. Towarzyszyły jej działania edukacyjne dla młodzieży szkolnej z Norwegii.

Program objął też prezentację mobilnej wystawy o historii i kulturze Żydów polskich na festiwalach. Odwiedziła Zakrzew – Dzień Kultury Żydowskiej, Chmielnik – Spotkania z Kulturą Żydowską, Oświęcim – Live Festival Oświęcim 2017. Była też prezentowana w Będzinie z okazji premiery spektaklu "Pamięć Rutki" przygotowanego przez Teatr Dzieci Zagłębia. W każdej miejscowości edukatorzy prowadzili działania animacyjne wokół wystawy.

W celu uzyskania jak najlepszych efektów działań prowadzono badania jakości oferty edukacyjnej i barier dotyczących muzeum oraz warsztat badawczy polsko- norweski, w którym udział wzięło 25 osób, w tym eksperci z Instytutu Rozwoju Publiczności w Oslo - Norskpublikumutvikling. Analizowali potrzeby oraz bariery dla grup docelowych, czynniki sukcesu w edukacji kulturalnej oraz budowaniu programów dobrze dopasowanych do grup docelowych i angażujących odbiorców.

Działania we współpracy z Jewish Museum Oslo

Program "Polacy i Norwegowie w obliczu Zagłady Żydów: upowszechnianie zasobów cyfrowych i warsztaty metodyczne" objął opracowanie i rozpowszechnianie zbiorów cyfrowych (opracowania historyczne, materiały wideo) dotyczących ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Aby dotrzeć do szkół i szerokiej publiczności, partnerzy wykorzystali narzędzia internetowej kampanii społecznej (w tym mediów społecznościowych), opracowania opublikowane zostały na polsko-angielskim portalu Polscy Sprawiedliwi (www.sprawiedliwi.org.pl). We wrześniu w Rydze odbyło się seminarium “Stories of the Righteous as tools for civic education. Experts’ seminar and methodology workshop”, w którym udział wzięli przedstawiciele partnerów i licznych instytucji z całej Europy (Žanis Lipke Memorial i muzeum "Jews in Latvia" w Rydze, Fundacja Gariwo z Mediolanu, Europejski Domu Historii w Brukseli, The Vilna Gaon State Jewish Museum). Uczestnicy dzielili się doświadczeniami w edukacji o Sprawiedliwych oraz wykorzystaniu nowoczesnych form wyrazu w upowszechnianiu wiedzy o dziedzictwie Sprawiedliwych.

***

Podsumowaniu programu "Żydowskie dziedzictwo kulturowe. Polsko-norweskie działania bilateralne w 2017 roku" i prezentacji dobrych praktyk działań edukacyjnych służyła konferencja "History, education, digital projects – Norwegian and Polish perspectives" (26-27 września 2017 r.), w której udział wzięli przedstawiciele wszystkich norweskich partnerów oraz 22 July Centre w Oslo. Podczas konferencji odbyła się lokalna ceremonia wręczenia Nagrody Unii Europejskiej dla Dziedzictwa Kulturowego/Europa Nostra Award 2017 za projekt "Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe", w której udział wzięli przedstawiciele Ambasady Norwegii, Ministerstwa Rozwoju i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię.

www.eeagrants.org, www.norwaygrants.org 
Więcej o projekcie „Żydowskie dziedzictwo kulturowe”