Synagoga w Gwoźdźcu

To unikatowy przykład żydowskiej architektury sakralnej.

Drewniane synagogi, ze względu na dostępność i taniość surowca, były w XVII, XVII wieku powszechne. Budowali je lokalni rzemieślnicy, niekoniecznie Żydzi, inspirując się architekturą dworów i bogatych domów mieszczańskich. Bożnice górowały nad otoczeniem wysokim, łamanym dachem, pod którym mieściły się sala modlitewna, sień i coraz większe babińce. Synagoga w Gwoźdźcu, z zewnątrz skromna, kryła w swoim wnętrzu niezwykłe bogactwo.

Wysoki na 15 metrów drewniany budynek został zbudowany prawdopodobnie w 1640 roku. W czasie swego istnienia przechodził wiele zmian. Przykładowo, ceglana przybudówka w południowo-zachodnim skrzydle jest późniejszym dodatkiem, który pełnił funkcję szkoły dla dzieci – hederu oraz ogrzewanej synagogi w zimie. Główna sala przeznaczona dla mężczyzn przykryta była ośmiokątną kopułą zdobioną wspaniałymi malowidłami o tematyce biblijnej. Babiniec czyli sala dla kobiet znajdowała się w północnej i południowej części bożnicy oraz na galerii powyżej sali wejściowej.

Synagoga słynęła z wielobarwnych malowideł (polichromii) pokrywających sufity i ściany, przeplatanych wersami biblijnymi, przysłowiami i skrótami. Jednym z artystów był Izrael ben Mordechaj Liśnicki z Jaryczowa. Malowidła zostały odrestaurowane przez Icchaka ben Jehuda Lejb ha-Kohena z Jaryczowa w roku 1729.

Niestety po oryginalnej budowli nie został do dzisiaj ślad. Synagoga w Gwoźdźcu została doszczętnie spalona podczas II wojny światowej.