Szalom. Nazywam się Katarzyna Jakubowicz i tu, w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN jestem przewodniczką i edukatorką. Dzisiaj chciałabym Wam opowiedzieć o ślubie i o weselu żydowskim. Zapraszam. Dla każdego Żyda i dla każdej Żydówki ślub jest bardzo ważny. Stanowi jeden z najważniejszych etapów życia, też życia religijnego. Ten wybór męża, żony jest bardzo ważny. Dlatego mamy specjalną osobę, która się tym zajmuje. Swat czyli szadhan. Funkcja swata ta była bardzo odpowiedzialna, bo trzeba było znaleźć odpowiednią dziewczynę bądź odpowiedniego chłopca. Dlaczego dziewczyna i chłopiec? W dawnych czasach te śluby były zawierane bardzo wcześnie. Dziewczynka stawała się dorosła, dojrzała w wieku 12 lat i jeden dzień. Chłopiec w wieku 13 lat i jeden dzień. Kiedy już swat znalazł odpowiednich kandydatów, wówczas spotykały się rodziny, żeby ustalić warunki przyszłego małżeństwa. Rodzina pana młodego i panny młodej spotykają się po to, żeby ustalić warunki umowy małżeńskiej. Ustalić także to, jaki posag wniesie panna młoda. Również to, jakie będą obowiązki pana młodego. I najważniejsza rzecz: datę ślubu. Symbolicznym znakiem zakończenia tego spotkania był taki mały talerzyk. Proszę zobaczyć. W środku widzimy napis hebrajski "Mazel tov",  życzenia szczęścia. Matki zbijały taki talerzyk. To był też trochę symbol tego, że właśnie niedługo będą musiały pożegnać się ze swoimi dziećmi. I teraz już przygotowują się do tego. Według zwyczaju, tydzień przed wyznaczoną datą ślubu młodzi nie powinni się widzieć. Ale nieraz było to bardzo trudne, więc tak naprawdę zachowano to, że młodzi nie widzieli się dobę przed ślubem. Panna młoda, która musiała pójść do mykwy, bardzo często było to bardzo mocne przeżycie dla młodej dziewczyny, bo to był pierwszy raz, kiedy udawała się do tej mykwy, żeby dokonać oczyszczenia. Natomiast w dniu ślubu, młodzi jeszcze się nie widzą. Oddzielnie w pokoju siedzi panna młoda wśród kobiet, oddzielnie pan młody. Wydają takie małe przyjęcia, przy stoliku, gdzie mamy różne trunki, coś do jedzenia, można otrzymać błogosławieństwo od panny młodej od pana młodego.

I następuje ten moment, kiedy pan młody udaje się ze wszystkimi mężczyznami do pokoju, gdzie oczekuje go panna młoda. Dlaczego? Proszę spojrzeć, tu mamy właśnie taką pannę młodą w welonie. No właśnie, on udaje się do tego pokoju, żeby założyć welon pannie młodej na głowę. Dlaczego to jest takie ważne, żeby pan młody założył welon? Musi być pewny, że to jest ta kobieta, dziewczyna, która jest mu przeznaczona na żonę. To jest być może pokłosie dawnej historii, którą znamy z Biblii, kiedy to Jakub zakochał się w Racheli. Ale żeby otrzymać ją za żonę, musiał najpierw siedem lat pracować u jej ojca, Labana. Przyszedł ślub, przyjęcie, panna młoda w welonie. Kiedy doszło już do nocy poślubnej i panna młoda zdjęła welon okazało się, że nie ma pod tym welonem Racheli, jego ukochanej ale Lea, jej starsza siostra. Rano, kiedy poszedł z pretensjami do swojego teścia, że przedstawił mu inną kobietę, nie ukochaną Rachelę a Leę. Dowiedział się, że no cóż ślub został zawarty. Ale jak Jakub bardzo kocha Rachelę, to może kolejnych siedem lat pracować u niego i wówczas dostanie Rachelę za żonę. A że Jakub bardzo kochał Rachelę, pracował siedem lat. No więc teraz, żeby być pewnym, każdy pan młody zakłada welon pannie młodej. I teraz już wie, że nikt mu nie podmieni tej jego żony. Kiedy pan młody nałoży już welon pannie młodej, udaje się z mężczyznami pod chupę. Bardzo często będzie prowadzony przez swata. Natomiast panna młoda będzie prowadzona przez rodzinę, przez inne kobiety. Tu właśnie widzimy: za rękę trzyma ją ojciec, być może to są właśnie jej siostry. Właśnie tu, na tym obrazie, możemy zobaczyć cały pochód.

Panna młoda, to ta kobieta w niebieskiej sukni, bo proszę sobie wyobrazić, że w judaizmie nie było wymogu białej sukni. Ta biała suknia pojawia się dopiero w późniejszych wiekach. Wcześniej kobiety bardzo często brały ślub w kolorowych, bardzo eleganckich sukniach. Widać, że jest w otoczeniu najbliższej rodziny ale kto idzie przed nimi? Idą muzycy, grajkowie. Radosna grupa dochodzi do baldachimu ślubnego. Proszę spojrzeć, tu będzie odbywał się właśnie ślub. Baldachim śluby, czyli chupa, to symbol tego nowego domu, który właśnie stworzą młodzi. Widzimy, że jest tylko dach i widzimy cztery drążki, które podtrzymują ten dach. Nie ma ścian. Dlaczego? Bo to dopiero młodzi stworzą ten dom. W dodatku ten dom ma być otwarty i gościnny też dla innych. Tak naprawdę ona jest królową, Malką, a on jest królem, Melechem. I teraz, od tego momentu przez siedem kolejnych dni będą tak traktowani przez wszystkich. Król i królowa. Nawet jeżeli młodzi wcześniej mieli zaręczyny, to pod chupą rozpoczynają jeszcze raz takie symboliczne zaręczyny, kiedy to pan młody wręczy pannie młodej pierścień. Wsunie go na palec wskazujący prawej ręki, mówiąc równocześnie: "Poślubiam Cię, według wiary Izraela i Mojżesza." Kiedy już wypowie te słowa, wówczas rabin spełni błogosławieństwo nad kielicha z winem. Młodzi wypiją to wino a wówczas zostanie odczytana ketuba, która została sporządzona wcześniej przez rodzinę. To ten akt prawny, o którym wspominaliśmy. Akt bardzo ważny, dlatego że tak naprawdę do XX wieku kobiety nie mają osobowości prawnej, również żydówki. I muszą mieć jakieś zabezpieczenie. No właśnie, co znajduje się w ketubie? W ketubie możemy przeczytać, jakie obowiązki bierze na siebie przyszły małżonek. I tu chciałabym, żebyście Państwo posłuchali, jakie to mogą być obowiązki.

"Będę troszczył się o ciebie, będę cię szanował i opiekował się tobą w zgodzie ze zwyczajem żydowskich mężów, którzy uczciwie troszczą się, szanują i utrzymują swe żony. Odkładam przeznaczoną dla ciebie sumę, jak zapisano, srebrnych monet, która należy do Ciebie według prawa Mojżesza, razem z twoim utrzymaniem, ubraniem oraz zaspokajaniem potrzeb. I postanawiam żyć z tobą, jak mąż i żona."

No właśnie, w tym akcie prawnym będziemy mieć też wskazaną kwotę posagu, jaki wnosi kobieta. Zawsze kobieta musi wnieść posag. Jeżeli przyszła małżonka będzie sierotą albo bardzo ubogą dziewczyną, to cała gmina będzie zbierała pieniądze na ten posag. Dlaczego? Otóż w judaizmie są dozwolone rozwody i w razie takiego rozwodu kobieta musi mieć też pieniądze, żeby móc się utrzymać razem z dziećmi. Kiedy zostanie odczytana ketuba, wówczas zostanie ogłoszonych siedem błogosławieństw, Szewa brachot. Błogosławieństwa, które będą miały przynieść im szczęście w przyszłym życiu małżeńskim. Na sam koniec natomiast, młodzi jeszcze raz piją wino z kielicha. Natomiast kielich, już pusty kielich, zostanie zawinięte w serwetę i wtedy pan młody położy go sobie na ziemi i rozbije nogą. To rozbicie kielicha ma symbolizować to, że Żydzi pamiętają, że nawet chwili największego szczęścia, jakim jest właśnie zabieramy ślub, trzeba pamiętać o dniu kiedy została zniszczona świątynia w Jerozolimie. Najtragiczniejszy dzień dla wszystkich Żydów. Chupa zazwyczaj znajduje się niedaleko domu. Powinna być na świeżym powietrzu, bo powinno jak najwięcej osób być świadkami tego radosnego wydarzenia. Natomiast kiedy już zostanie zawarte małżeństwo, wszyscy udają się na wesele. Proszę spojrzeć, na obrazie widzimy właśnie odbywający się ślub. I zapewne jest to ślub chasydzki, bo widzimy to po tym jak ubrany jest pan młody. W takiej bardzo charakterystycznej czapie - sztrajmł. Długa kapota. Troszeczkę na weselach chasydzkich jest inaczej. U tych ultra ortodoksyjnych Żydów. Tam panna młoda wraz z kobietami będzie bawiła się oddzielnie, natomiast mężczyźni i pan młody będą bawić się oddzielnie i tylko panna młoda będzie mogła jako jedyna kobieta zatańczyć ze swoim mężem. Natomiast na weselach tradycyjnych, religijnych, razem będą się bawić zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Tak naprawdę wesele nie kończy jeszcze całej ceremonii ślubu, bo przez następny tydzień młodzi będą traktowani jako król i królowa. Będą zapraszani do swoich przyjaciół, do swojej rodziny, którzy będą ich gościć. A później zacznie się zwyczajne życie. Na pewno pełne szczęścia. Mazel tov, najczęściej takie właśnie życzenia będą słyszeć młodzi. A kiedy będzie już otwarte Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, zapraszam bardzo serdecznie na spacer między synagogą a domem rodzinnym. Wówczas będą mogli Państwo usłyszeć nie tylko o ślubie, ale również o innych bardzo ważnych rytuałach związanych z życiem każdego Żyda i każdej Żydówki.

Do zobaczenia zatem. Do widzenia.