Wydarzenie

Kalendarium pogromów w byłej sowieckiej strefie okupacyjnej – lato 1941

Czarno-biała fotografia przedstawia modlących się Żydów w miejscu pamięci.
Modlitwa przy pomniku w Wąsoszu, fot. K. Bielawski

Łotwa

4 lipca pogrom w Rydze

Niemiecka Einsatzgruppe A po wkroczeniu do miasta zainicjowała pogrom, w którym wzięły udział oddziały łotewskie. Zamordowano ok. 400 Żydów i spalono wszystkie synagogi.

Litwa

25–29 czerwca pogrom w Kownie

Masakra ludności żydowskiej dokonana przez paramilitarne oddziały litewskie pod wodzą Algirdasa Klimaistisa po zajęciu miasta przez Niemców. Inspiratorem antyżydowskich wystąpień był dowódca Einsatzgruppe A Franz Stahlecker, który raportował, że do 28 czerwca zamordowano 3800 Żydów w Kownie i 1200 w okolicznych miejscowościach.

Łomżyńskie i Białostocczyzna

5 lipca pogrom w Wąsoszu

Dokonany przez polskich mieszkańców po wizycie gestapowców w mieście. Żydów zabijano nożami i pałkami. Zginęło prawdopodobnie 150-250 osób, choć niektórzy twierdzą, że ofiar mogło być nawet 1200.

7 lipca pogrom w Radziłowie

Mord dokonany na ludności żydowskiej przez polskich mieszkańców; przed pogromem do miasta przyjechali gestapowcy. Według dostępnych danych zginęło 800 osób, w tym 500 zostało spalonych w stodole.

10 lipca pogrom w Jedwabnem

Masowy mord na ludności żydowskiej, dokonany przez grupę polskich mieszkańców w obecności, a zapewne też z inspiracji Niemców. Część ofiar została zabita przy pomocy pałek, noży, itp., większość spalono w stodole.

Galicja Wschodnia

29 czerwca pogrom w Borysławiu (woj. lwowskie)

Po wejściu do miasta Niemców ukraińscy nacjonaliści rozpoczęli mordowanie Żydów; wyciągali ich z mieszkań i siłą zaganiali do więzienia, gdzie znaleziono zwłoki zamordowanych przez NKWD więźniów; zamordowano 300 osób. 

30 czerwca – 2 lipca pogrom we Lwowie

Zanim Sowieci wycofali się ostatecznie z miasta zamordowali około 7000 więźniów przetrzymywanych w czterech lwowskich więzieniach. Po wejściu Niemców ukraińscy nacjonaliści spędzili Żydów, aby obmyli rozkładające się w letnim upale zwłoki pomordowanych. Zgromadzonych przeganiano przez szpaler ludzi z pałkami lub kamieniami w rękach. Zabito około 4000 Żydów.

2–3 lipca pogrom w Niezwiskach (woj. stanisławowskie)

Ukraińscy faszyści w nocy wyciągali z domów Żydów w Niezwiskach i pobliskich wsiach: Harasymowie, Łukach, Uniży, Podwierbiecu, Woronowie, Żabokruku, Żywaczowie i Piotrowie; zamordowali ich strącając z promu w Łuce do Dniestru.

2–4 lipca pogrom w Złoczowie (woj. tarnopolskie)

Dokonany przez ukraińskich nacjonalistów i niemieckich żołnierzy. Odkrycie kilkuset ofiar NKWD, które nastąpiło po wkroczeniu do miasta Niemców, posłużyło za pretekst do organizacji pogromu Żydów, których oskarżono o sympatyzowanie z komunizmem. Zginęło około 3000 Żydów.

4-11 lipca pogrom w Tarnopolu

Miał podobny przebieg jak wydarzenia w Złoczowie; oddziały Einsatzgruppe C oraz ukraińscy nacjonaliści zamordowali ponad 600 osób.

25-27 lipca Dni Petlury we Lwowie

Mord dokonany na Żydach przez ukraińskich nacjonalistów, nazwa pochodzi stąd, że miał on miejsce w okresie uroczystości ku ukraińskiego przywódcy Symena Petlury; zginęło 1500-2000 Żydów.

Rumunia

29 czerwca – 6 lipca pogrom w Jassach

Skierowany przeciw ludności żydowskiej, którą reżim Antonescu postrzegał jako „piątą kolumnę”, sabotującą rumuński wysiłek wojenny w wojnie z ZSRR. W mordowaniu Żydów wzięły udział policja, żołnierze i ludność cywilna. Niektóre szacunki mówią nawet o ponad 13 000 zabitych.

5-6 lipca pogrom w Czerniowcach

Dokonany przez rumuńskich żołnierzy i miejscową ludność wkrótce po wycofaniu Armii Czerwonej. Pochłonął 2000 ofiar. Podczas wkraczania wojsk rumuńskich na tereny północnej Bukowiny zajęte w 1940 r. przez ZSRR wymordowano łącznie kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Podobna fala przeszła przez Besarabię.

6 lipca pogrom w Jedyńcach (rum. Edinet)

Po zajęciu miasta przez wojska rumuńskie zamordowano 500 Żydów.

11 lipca pogrom w Bielcach (rum. Balti)

W podobnych okolicznościach zabito 500 Żydów.

17 lipca pogrom w Kiszyniowie

Dokonany po zajęciu miasta przez wojska rumuńskie i niemieckie; zginęło około 10 000 Żydów.