Apel Zarządów Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich i Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych do Prezydenta RP

Apel Zarządów Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich i Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Andrzeja Dudy w związku z proponowaną nowelizacją ustawy o IPN

Szanowny Panie Prezydencie,

W imieniu Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich i Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych czujemy się w obowiązku zaapelować do Pana Prezydenta o powstrzymanie się od podpisania nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej.

Przyjęta przed kilkoma dniami przez Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej ustawa, oprócz słusznego postulatu walki z nieprawdziwym i krzywdzącym pojęciem „polskie obozy zagłady” i oskarżeniami o kolaborację państwa polskiego w czasie II wojny światowej, zawiera także postanowienia wywołujące obawy co do ograniczenia swobody dyskusji, wyrażania opinii w przedstawianiu interpretacji źródeł historycznych oraz relacji świadków, dotyczących w szczególności stosunków polsko-żydowskich w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu. PTSŻ i PTSJ są stowarzyszeniami zrzeszającymi naukowców z wielu polskich uniwersytetów, ale także lokalnych historyków i działaczy społecznych, którzy niejednokrotnie zrobili więcej dla poprawy relacji polsko-żydowskich niż urzędy do tego powołane. W szczególności obawiamy się penalizacji osób, które wniosły ogromny wkład w przywracanie godności i pamięci o ofiarach niemieckiego nazizmu, a których może nie obejmować niejasna kategoria „badań naukowych i twórczości artystycznej” wymieniona w ustawie. Co więcej, w obawie przed taką penalizacją mogą oni zrezygnować ze swoich działań lub je znacznie ograniczyć. Jednym z podstawowych celów statutowych PTSŻ i PTSJ jest popularyzacja wyników badań i szerzenie wiedzy. W świetle obecnie dyskutowanej ustawy tego typu działalność jego członków mogłaby się wiązać z zagrożeniem śledztwem prokuratorskim, a nawet karą więzienia. Wszystko to może zniweczyć oddolną działalność społeczną.

Ubolewamy także, iż w pracach nad przyjętą ustawą nie wzięto pod uwagę ponad trzydziestopięcioletniego dorobku naukowego wypracowanego przez uczonych i intelektualistów polskich i żydowskich, których współpraca została zapoczątkowana na konferencji w Oksfordzie w 1984 roku w celu przezwyciężenia stereotypów i przesądów po obu stronach. Słowa wypowiedziane przez prof. Jakuba Goldberga „Nie ma historii Polski bez historii Żydów, nie ma historii Żydów bez historii Polski” stały się mottem wielu wspólnych przedsięwzięć upamiętniających tysiącletnie dziedzictwo Żydów polskich oraz wzajemnych relacji. Przyjęta przez Sejm i Senat ustawa oraz towarzysząca jej procedowaniu dyskusja – często z pominięciem argumentów merytorycznych – mogą sprawić, iż ten niewątpliwy polsko-żydowski dorobek, który był wzorem dla wielu krajów, zostanie w dużej mierze zaprzepaszczony. Pragniemy zauważyć, że w toku prac nad ustawą nie zwrócono się z prośbą o uwagi czy konsultacje do żadnego z towarzystw zrzeszających przedstawicieli szeroko rozumianych studiów nad historią i kulturą Żydów polskich.

Zarządy PTSŻ i PTSJ stoją na stanowisku, iż przyjęta przez Sejm i Senat ustawa i dyskusja wokół niej przyczynią się do regresu w relacjach polsko-izraelskich i polsko-żydowskich nie tylko w sferze naukowej, ale we wszystkich sferach wzajemnych kontaktów. Przyniesie ona szkody wizerunkowe naszemu Państwu, a w efekcie w znaczący sposób może ograniczyć międzynarodowe badania nad dziedzictwem Żydów polskich i relacjami polsko-żydowskimi. Bez wątpienia będzie też zagrażać obiektywizmowi badań prowadzonych przez polskie ośrodki naukowe, z których część zaczyna odgrywać wiodącą rolę w świecie.

Z wyżej wymienionych powodów zwracamy się do Pana Prezydenta z gorącą prośbą o zawetowanie tej ustawy. Jednocześnie deklarujemy, że w imię odpowiedzialności za Polskę PTSŻ i PTSJ są gotowe włączyć się w prace nad ponowną nowelizacją ustawy o IPN.

Za Zarząd Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich
Prezes PTSŻ dr hab. Michał Galas

Za Zarząd Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych
Prezes PTSJ dr hab. Magdalena Ruta

Kraków, dnia 3 lutego 2018 roku