Katarzyna Gruber

Ze smutkiem przyjęliśmy wiadomość, że 5 czerwca 2019 r. w Sztokholmie zmarła Katarzyna Gruber (z domu Żdanowicz), emigrantka marcowa i gorąca orędowniczka utworzenia Muzeum POLIN. To jej inicjatywie zawdzięczamy powołanie Szwedzkiego Komitetu Wsparcia Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, którego utworzenie zaproponowała wspólnie ze swoimi przyjaciółkami - Cecylią Słucką, Różą Żyto i Marią Goldberg.

Od momentu, gdy dowiedziała się o projekcie tworzenia w Polsce muzeum poświęconego dziedzictwu polskich Żydów, rozpowszechniała tę informację w środowisku emigrantów z Polski. Przekonywała o potrzebnie utworzenia takiego muzeum i konieczności jego wspierania, a jej autorytet pomagał przełamywać początkową nieufność wobec tego projektu. Szwedzkie towarzystwo organizowało spotkania dotyczące muzeum, zapraszając na spotkania i wykłady osoby związane z projektem m.in. Jerzego Halbersztadta, Mariana Turskiego, czy Władysława Bartoszewskiego. Towarzystwo nawiązywało też ważne dla przyszłego muzeum kontakty ze szwedzkimi instytucjami kulturalnymi i edukacyjnymi m.in. z Forum för Levande historia.

Katarzyna Gruber celebrowała z nami z otwarcie muzeum, będąc przedstawicielką oficjalnej delegacji Szwedzkiego Komitetu Wsparcia Muzeum. A później cieszyła się z otwarcia miejsca edukacji rodzinnej „U Króla Maciusia”, którego inicjatorem i pomysłodawcą jest właśnie szwedzki komitet. Dla Katarzyny Gruber to miejsce miało wyjątkowe znaczenie. „Tworzymy to muzeum dla naszych dzieci, wnuków, prawnuków...” – mówiła. Dziś, gdy odchodzi pokolenie świadków historii, które tej historii doświadczyło osobiście, rola muzeum jako łącznika wiążącego przeszłość z przyszłością jest szczególnie ważna.

Zespół Muzeum POLIN
Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce
Szwedzki Komitet Wsparcia Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Katarzyna Gruber urodziła się w 1922 roku w Szarkowszyźnie (dzisiejsza Białoruś), a jej Życiorysem można by obdarzyć kilka osób. Doświadczyła wywózki na Syberię, pracy i życia w kołchozie w Krasnojarskim kraju, w polskim domu dziecka w Bolszaja Jerba, w biurze Delegatury Rządu Polskiego w Londynie, sekretariacie Związku Patriotów Polskich w Krasnojarsku, Moskwie i Saratowie. Wraz z mężem Józefem Gruberem wrócili do Polski w 1946 r., mieszkali krótko w Łodzi, potem we Wrocławiu i Warszawie. Katarzyna ukończyła ekonomię na SGPiS i do 1968 r. pracowała, jako kierowniczka w redakcji ekonomicznej wyd. Książka i Wiedza. W 1968 roku została wraz z rodziną zmuszona do emigracji.

W Szwecji Katarzyna Gruber była bibliotekarką w Bibliotece Noblowskiej Akademii Szwedzkiej, odpowiedzialną za zbiory słowiańskie. Mając kontakty z emigracyjnymi wydawnictwami mogła wysyłać m.in do Biblioteki Jagiellońskiej, Narodowej, czy IBL zakazane wówczas książki. Z K. Ahnlundem współpracowała przy tłumaczeniu m. in. dzieł Miłosza dla czasopisma Artes, poświęconemu kulturze polskiej. Pisała również artykuły m.in do Gazety Wyborczej i Acta Sueco-Polonica. Była znana jako niestrudzona popularyzatorka literatury i kultury polskiej oraz miłośniczka książek. Za swoją działalność została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi Rządu Londyńskiego, Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP, Złotym Medalem Szwedzkiej Akademii i tytułem Polka Roku 2008 - nagrodą polonii szwedzkiej.

Pogrzeb Katarzyny Gruber odbędzie się 28 czerwca o godz. 12:00 na cmentarzu w Solna.