125. rocznica urodzin Jana Żabińskiego
Był zoologiem, popularyzatorem wiedzy o zwierzętach, długoletnim dyrektorem Ogrodu Zoologicznego w Warszawie. Podczas okupacji niemieckiej, wspólnie z żoną Antoniną, udzielał pomocy Żydom na terenie ZOO. Dzięki Żabińskim schronienie znaleźli tam uciekinierzy z getta warszawskiego. W 1965 r., w uznaniu za okazaną pomoc, Jan i Antonina Żabińscy zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Dziś należą do najbardziej znanych Polaków, którzy otrzymali to wyróżnienie.
"[…] nie traktowałem naszej pomocy [...] jako jałmużny, tylko jako obowiązek wobec najbardziej gnębionych i poniżonych, jakimi wówczas byli Żydzi – obowiązek podyktowany względami ludzkimi", wyjaśniał motywy swojego działania Jan Żabiński.
Kierowany przez niego Ogród Zoologiczny został zniszczony przez Niemców we wrześniu 1939 r. W wyniku bombardowania zginęło wiele zwierząt, zaś te, które przeżyły, zostały wkrótce zabite lub wywiezione przez Niemców w głąb Rzeszy. Bez zwierząt ZOO przestało istnieć. Jan i Antonina Żabińscy postanowili zaangażować się w działania konspiracyjne – w opustoszałych klatkach i pawilonach Ogrodu ukrywali broń i amunicję. Jan, wykorzystując zdobytą przepustkę, wchodził do getta i udzielał Żydom pomocy – przemycał jedzenie i fałszywe dokumenty tożsamości, wyprowadzał ludzi na tzw. aryjską stronę i wyszukiwał dla nich bezpieczne kryjówki.
Wkrótce Żabińscy, współpracujący z Radą Pomocy Żydom "Żegotą", zaczęli udzielać pomocy Żydom na terenie ZOO. Wielu potrzebujących otrzymało schronienie w dyrektorskiej willi, zwanej przez jej tajnych lokatorów "Domem pod Zwariowaną Gwiazdą". Wśród uratowanych znaleźli się m.in. pisarka Rachela Auerbach, rzeźbiarka Magdalena Gross czy bokser Samuel Koenigswein z rodziną.
Z okazji 125. rocznicy urodzin Jana Żabińskiego poznaj jego historię – przeczytaj o rodzinie Żabińskich na portalu Polscy Sprawiedliwi, zobacz nowy film edukacyjny Muzeum POLIN oraz rozmowę z ekspertami na temat ich historii. Dziś, w obliczu wojny w Ukrainie, szczególną uwagę zwracamy na drugoplanowych uczestników historii Jana i Antoniny Żabińskich – na zwierzęta. Kiedyś w Ogrodzie Zoologicznym w Warszawie, dziś w Charkowie, Kijowie czy Mikołajowie, są one narażone na stres, głód i cierpienia z powodu wojny, stając się ofiarami tego dramatu.
