Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów
image
24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Dzień ten związany jest z tragicznym losem rodziny Ulmów oraz ukrywających się z ich pomocą Żydów, którzy 24 marca 1944 roku, w wyniku donosu, zostali zamordowani przez Niemców we wsi Markowa na Rzeszowszczyźnie. W tym roku mija 80 lat od tych wydarzeń.
Święto państwowe, którego celem jest upamiętnienie wszystkich tych, którzy z narażeniem życia udzielali Żydom pomocy podczas niemieckiej okupacji, ustanowione zostało z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy w 2018 roku. We wstępie do stosownej Ustawy czytamy:
"W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów".
Data wybrana na dzień pamięci nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów, ich dzieci (ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii) oraz Żydów, którzy przez dwa lata ukrywali się na poddaszu domu Ulmów w Markowej. Byli to Saul Goldman, jego czterej synowie (Baruch, Mechem, Joachim i Mojżesz; nazywano ich Szallami), wnuczka Chaima Goldmana – Lea (Layca) Didner z d. Goldman, jej córka Reszla oraz Genia (Gołda) Grünfeld z d. Goldman.
Dokładnie 80 lat temu, 24 marca 1944 roku, Niemcy zamordowali polską rodzinę i ukrywających się Żydów. Egzekucja, którą przeprowadzono w następstwie rewizji, przed domem Ulmów, była wynikiem donosu (prawdopodobnie Włodzimierza Lesia, granatowego policjanta).
W 1995 roku Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. We wrześniu 2023 roku, po blisko dwudziestoletnim procesie beatyfikacyjnym, dekretem papieża Franciszka, Ulmowie zostali ogłoszeni błogosławionymi Kościoła katolickiego.
Muzeum POLIN upamiętnia Polaków, którzy udzielali pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej (1939–1945), dokumentując ich historie w ramach internetowego portalu wiedzy Polscy Sprawiedliwi (www.sprawiedliwi.org.pl).
Upamiętniamy przede wszystkim osoby uhonorowane przez Instytut Yad Vashem tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a także ukrywających się z ich pomocą Żydów. Historie pomocy popularyzujemy na tle społeczno-politycznego kontekstu okupacji niemieckiej, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polaków wobec Zagłady. Nasza kolekcja, gromadzona od 2007 roku, liczy już ponad 1000 historii pomocy.
Dziś, w Narodowym Dniu Pamięci Polaków ratujących Żydów, w portalu Polscy Sprawiedliwi przypominamy wybrane historie pomocy oraz polecamy przygotowane z tej okazji nowości wydawnicze.
Wybrane pamiątki z kolekcji Muzeum POLIN, związane z historiami Polaków, którzy udzielali pomocy Żydom podczas Zagłady, publikujemy także w portalu www.wmuzeach.pl.
