Statut kaliski – 750-lecie pierwszego przywileju Żydów polskich

16 sierpnia 1264 roku w Kaliszu książę Bolesław Pobożny wydał statut dla Żydów mieszkających w rządzonej przez niego Wielkopolsce. Legislacja ta, zatwierdzona w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego, a później potwierdzana przez kolejnych władców Rzeczypospolitej Obojga Narodów (ostatnim był Stanisław August), pełnić miała przez wieki rolę podstawowej regulacji sytuacji prawnej Żydów w Polsce. Prezentowany na wystawie egzemplarz z kolekcji Muzeum Historii Żydów Polskich jest darem Macieja Knothego.

Statut omawia kwestię władzy nad ludnością żydowską, zasady, na jakich Żydzi mogli prowadzić działalność kredytową i handlową, oraz normy dotyczące stosunków z chrześcijanami. Statut przewidywał kary za zbezczeszczenie cmentarza lub synagogi. Znalazły się w nim także przepisy dotyczące skierowanych przeciwko Żydom oskarżeń o mord rytualny. Potwierdzany przez kolejnych władców Statut Kaliski stał się symbolem bezpiecznego życia Żydów w Polsce.

Oryginał tego przywileju wzorowanego na aktach władców Czech i Węgier nie zachował się. W 1928 roku pochodzący z Łodzi malarz Artur Szyk (1894–1951) opublikował bibliofilskie wydanie Statutu kaliskiego dedykowane Józefowi Piłsudskiemu.

Zawiera ono tekst przywileju w dziewięciu językach: łacińskim, polskim, hebrajskim, jidysz, francuskim, angielskim, niemieckim, włoskim i hiszpańskim zilustrowany przez artystę. Miniatury odnoszą się bądź bezpośrednio do poszczególnych artykułów dokumentu bądź stanowią ilustrację wydarzeń z tysiącletniej historii Żydów w Polsce.

Patroni