Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie

„Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie” to wydana w 2014 roku książka, w której po raz pierwszy opublikowane zostały wspomnienia z czasów Holokaustu wybitnego satyryka, poety, dramaturga, scenarzysty filmowego i autora wielu popularnych piosenek – Jerzego Jurandota. W maju 2015 r. ukazał się angielski przekład książki pt. "City of damned. Two years in warsaw ghetto" w tłumaczeniu Jolanty Scicińskiej.

Artysta zamknięty w getcie warszawskim jesienią 1940 roku, przetrwał w nim do Wielkiej Akcji 1942 roku. W sierpniu, dzięki pomocy przyjaciół i siostry, udało mu się wraz z żoną Stefanią Grodzieńską przedostać na tak zwaną aryjską stronę. Ukrywali się w podwarszawskich Gołąbkach u rodziny Zofii i Gabriela Kijkowskich przy ulicy Wiejskiej 7. Tam powstały wspomnienia Jurandota oraz zbiór wierszy Stefanii Grodzienskiej "Dzieci getta". Teksty w obawie przed okupantem schowano w szklanym słoju i zakopano w ogrodzie.

17 marca 1943 roku do willi wkroczyło gestapo. Jurandotowie cudem ocaleli, Gabriel Kijkowski został zastrzelony przed własnym domem. Nazajutrz zamordowano na Pawiaku Helenę Ostrowską z córką, uciekinierki z getta ukrywające się także u państwa Kijkowskich. Po wojnie słój z tekstami odkopano.

Wspomnienia Jurandota stanowią podstawę obecnej publikacji wraz z powstałymi na ich kanwie siedmioma opowiadaniami, sztuką napisaną w getcie i przechowaną w zbiorach w Archiwum Ringelbluma pod tytułem "Milość szuka mieszkania" i esejami z lat 70-tych pod tytułem "Humor w opasce" oraz powstałą wówczas notą "Od Autora". Do prezentowanego tomu włączono wiersze Stefanii Grodzieńskiej ukryte wraz ze wspomnieniami Jurandota.

30 lat temu teksty Jerzego Jurandota podarowała Agnieszce Arnold żona autora – Stefania Grodzieńska z zakazem publikacji za jej życia. 

Agnieszka Arnold jest autorką koncepcji i opracowania tekstów oraz współautorką - z Pawłem Szapiro - ich opracowania krytycznego.

Dzieło Jerzego Jurandota ma wartość bezcenną. Przenikliwy zmysł obserwacji wytrawnego satyryka, połączony z empatią wrażlliwego pisarza pozwoliły stworzyć wstrząsające świadectwo nieludzkich czasów, gdzie skazani na Zagładę ujawnili istotę człowieczeństwa – wzajemną pomoc, solidarność, potrzebę miłości i bliskości, a więc to, co stanowi trzon oporu społecznego.

Na stronie internetowej Muzeum Historii Żydów Polskich publikujemy fotokopie rękopisów Jerzego Jurandota powstałych od jesieni 1942 do stycznia 1943 roku. Te właśnie teksty przechowano w ziemi i wydobyto po wojnie. Niestety brakuje w oryginale kilku kart. Stron: 17 i 18, 159 i 160 oraz prawdopodobnie pełnego rozdziału od strony 43 do 52 włącznie. Należy przypuszczać, że brakujące fragmenty zaginęły już po wojnie w domu Jerzego Jurandota.

Jerzy Jurandot, Stefania Grodzieńska, "Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie", red. Agnieszka Arnold, Paweł Szapiro, Muzeum Historii Żydów Polskich, Warszawa 2014, s. 479.

>> Zobacz skany rękopisu Jerzego Jurandota

Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię.

www.eeagrants.org, www.norwaygrants.org 
Więcej o projekcie „Żydowskie dziedzictwo kulturowe”