"Wielka przywraca pamięć" i "Dedykacje dla Baszert"

Drugim działaniem w ramach Galerii Rotacyjnej jest prezentacja prac Gabi von Seltmann. Wideo "Wielka przywraca pamięć" to zapis multimedialnego projektu artystycznego w przestrzeni publicznej. 19 kwietnia 2018 roku, w dzień 75. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, obraz powstającej z gruzów Wielkiej Synagogi pojawił się na ścianie stojącego dziś w tym miejscu Błękitnego Wieżowca, a działanie to zostało do dziś kilkakrotnie powtórzone. Pracy "Wielka przywraca pamięć" towarzyszy w Galerii Rotacyjnej wideo "Dedykacje dla Baszert" – oba projekty łączy postać żydowskiej poetki Ireny Klepfisz i fragmenty utworu jej autorstwa.

• 13–22 lipca, w godzinach otwarcia muzeum, w ostatniej galerii wystawy stałej

W 2024 roku Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN obchodzi 10. urodziny. Pragniemy przy tej okazji wzmocnić głos żydowskich artystów i artystek, tworząc w ostatniej galerii wystawy stałej rotacyjną, żywą, polifoniczną przestrzeń wypowiedzi współczesnych twórców i twórczyń. 

Gabi von Seltmann o swojej pracy:

"Ponieważ nie żyjemy w próżni, moja sztuka obejmuje żydowską przeszłość i żydowską teraźniejszość. Symboliczna rekonstrukcja Wielkiej Synagogi w Warszawie działa jak wehikuł czasu, który pomaga mi zinternalizować przeszłość, jednocześnie mocno osadzając mnie jako artystkę w teraźniejszości.

Projekcję «Wielka przywraca pamięć» rozpoczęłam od przedstawienia widzom animowanych obrazów synagogi, która wznosi się przy dźwiękach archiwalnego nagrania modlitwy śpiewanej w języku hebrajskim przez kantora Wielkiej Synagogi Gerszona Sirotę. Na zakończenie słyszymy głos żydowskiej poetki Ireny Klepfisz – urodzonej w 1941 roku w warszawskim getcie, a obecnie mieszkającej w USA – oraz głos współczesnej mieszkanki Warszawy, Pauli Sawickiej. Odczytują one fragmenty wiersza Klepfisz pt. «Dedykacje dla Baszert» («baszert» w języku jidysz oznacza «nieuniknione»).

Połączenie głosów współczesnych Żydówek (czytających po polsku, w jidysz i po angielsku) pozwala mi zwrócić się do ogółu polskiej publiczności, żydowskiej i nieżydowskiej, i dumnie potwierdzić: Mir zaynen do! Jesteśmy tutaj! – w dzisiejszej Polsce istnieje żydowskie życie. W kulminacyjnym momencie filmu pojawia się słowo w jidysz: ליבע («libe», miłość). Miłość do naszych przodków, miłość do naszego żydowskiego życia w Polsce i nadzieja na żydowską przyszłość. Miłość, która także przezwycięża nienawiść, przywracając pamięć o żydowskiej społeczności miasta".

Głównym zamysłem projektu "Wielka przywraca pamięć" – prawdopodobnie pierwszego tego typu wirtualnego upamiętnienia w przestrzeni publicznej – było przypomnienie historii miejsca oraz żydowskich mieszkańców i mieszkanek Warszawy. Wideo nagrane na placu Bankowym wraz z widzami, przechodniami i ruchem ulicznym porusza kwestię pamięci/niepamięci o nieistniejącym już mieście, stanowi wizualny gest przywracania pamięci w zmienionej tkance urbanistycznej.

Wideo "Dedykacje dla Baszert", choć powstało w 2017 roku, jest uzupełnieniem do filmu "Wielka przywraca pamięć" i zawiera cały materiał poetycki, którego fragment słyszymy w "Wielkiej…". Jest to wiersz Ireny Klepfisz – poetki, feministki, działaczki lesbijskiej, pionierki w odkrywaniu pisarek jidysz. W 2024 roku nakładem wydawnictwa słowo/obraz terytoria została wydana książka "Pomiędzy światami" z wyborem wierszy i esejów Ireny Klepfisz, w której znajduje się utwór.

Fragment wiersza "Baszert":

"Te słowa są dedykowane tym którzy przeżyli ponieważ życie to dzicz a oni byli dzicy

bo życie to przebudzenie a oni byli w pogotowiu

bo życie to pora kwitnienia a oni rozkwitli

bo życie to walka a oni walczyli

bo życie to dar a oni umieli przyjąć go bez zastrzeżeń

Te słowa są dedykowane tym którzy przeżyli

Baszert"

(tłumaczenie: Bożena Keff)

Projekt "Wielka przywraca pamięć"

Koncepcja i reżyseria:

• Gabi von Seltmann.

Projekt wizualny i animacja:

• Elwira Wojtunik
• Popesz Csaba Láng / Elektro Moon Vision.

Kolaż dźwiękowy:

• Marcin Lenarczyk.

Projekcja:

• Ca Visual Piotr Konieczny i zespół.

Nagranie oraz montaż wideo:

• Marek Gajczak.

Zdjęcia archiwalne:

• Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie
• Muzeum Powstania Warszawskiego.

Organizator:

• Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita.

Partner:

• Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Projekt współfinansowany przez Miasto Stołeczne Warszawa

Darczyńcy:

• Andrzej i Małgorzata Rojek
• Irene Kronhill Pletka oraz the Kronhill Pletka Foundation.

Patronat:

• Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
• Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
• Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie
• JCC Warszawa.

Wideo "Dedykacje dla Baszert"

Koncepcja i produkcja:

• Gabi von Seltmann.

Wiersz "Dedykacje dla Baszert" – napisany i czytany przez Irenę Klepfisz.

Reżyseria dźwięku i montaż:

• Marcin Lenarczyk.

Nagranie głosu Ireny Klepfisz:

• Michael Winograd.

Operator i montaż:

• Marek Gajczak

Więcej o Galerii Rotacyjnej →

Partnerzy:

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – projekt "Galeria Rotacyjna w ramach 10. urodzin Muzeum POLIN (rozwijanie sieci artystów i artystek żydowskich)".