Żyd, Polak, legionista 1914–1920

W dniach 24 lipca – 5 października 2014 r. w Muzeum POLIN oglądac można było wystawę "Żyd, Polak, legionista 1914–1920". Otwarcie ekspozycji zbiegło się z 100. rocznicą wybuchu I wojny światowej oraz 100. rocznicą powstania Legionów Polskich – legendarnej formacji, która przyczyniła się do odzyskania przez Polskę niepodległości.

Wystawa ukazała losy, postawy i twórczość żydowskich legionistów Piłsudskiego i losy żydowskich cywilów na ziemiach polskich pod różnymi okupacjami. Przedstawiała złożone relacje polsko-żydowskie w czasie odzyskiwania przez Polskę niepodległości: w okresie I wojny światowej, walk o granice i wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku.

Na ekspozycję złożyły się rzeźby, obrazy, rysunki i grafiki oraz przykłady twórczości na usługach wojennej i wojskowej propagandy – plakaty, odezwy, pocztówki i zestawione w prezentacje filmy propagujące polski czyn zbrojny. Widzowie zobaczyli też mało znane zdjęcia niemieckich i austriackich fotografów frontowych, a także okolicznościowe pierścienie legionowe i oryginalny mundur legionowy.

Jednym z bohaterów wystawy był Leopold Gottlieb, jeden z najciekawszych artystów żydowsko-polskich pierwszych dekad XX wieku, żołnierz Pierwszej Brygady, który przeszedł cały szlak legionowy, a na przełomie 1918 i 1919 roku uczestniczył w polsko-ukraińskich walkach o Lwów. Wykonał on na linii frontu oraz na jego tyłach kilkaset rysunków, przedstawiających wodzów legionowych (w tym kilka portretów brygadiera Piłsudskiego) i współtowarzyszy broni, uwiecznił także sceny z legionowego życia.

Żydowscy legioniści Piłsudskiego stoją w jednej linii z innymi bohaterami walk o wolność Polski: legendarnym oficerem okresu insurekcji kościuszkowskiej Berkiem Joselewiczem, żydowskimi powstańcami styczniowymi, wreszcie Żydami walczącymi w powstaniu warszawskim. Tym samym wystawa służy przełamaniu stereotypu Żyda, rzekomo biernego wobec walki o Polskę, i niesie klarowny przekaz: Żydzi polscy wielokrotnie w swej historii opowiadali się czynem za polską racją stanu.

Kurator wystawy: dr Artur Tanikowski
Kurator organizacyjny: Ewa Witkowska.