Nowe drzewa dla Sprawiedliwych na warszawskim Muranowie

Siergiej Adamowicz Kowalow (1930-2021) – biofizyk, dysydent, więzień polityczny, obrońca praw człowieka, współtwórca "Memoriału". Według prezesa Ośrodka KARTA – Zbigniewa Gluzy Kowalow był:

"(...) jednym z najodważniejszych obrońców praw człowieka w powojennym Związku Sowieckim. Całym swoim życiem dawał dowód niezłomności wobec systemu totalitarnego. Po upadku ZSRS, jako przewodniczący Komisji Praw Człowieka przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej oraz Rzecznik Praw Człowieka przy Dumie Państwowej, w latach 1994-1996 dał świadectwo całkowitego oddania swojej misji. Stanął osobiście w obronie Groznego i Czeczenii, niszczonych przez własne państwo. Śledziliśmy wówczas w biegu działań determinację Kowalowa, widząc w nim wzór Sprawiedliwego, którego znaczenie można łatwiej jeszcze zrozumieć, widząc analogiczne działania obecnej Rosji wobec Ukrainy. Dzisiaj Rosji brakuje Kowalowa".

Gareth Jones (1905-1935) – walijski dziennikarz, którego niezwykłe reportaże z Ukrainy czasu Hołodomoru ujawniły światu rozmiar sowieckiego ludobójstwa i zdemaskowały kłamstwa Waltera Duranty’ego, laureata nagrody Pulitzera za opublikowaną w "New York Timesie" korespondencję z Moskwy, w której opowiadał o "szlachetnych zasadach" kolektywizacji. Jones stanowczo odpierał te ataki:

"Już trzeci raz jestem na Ukrainie" – mówił – "znam dobrze jej język i historię. Widziałem na własne oczy, co się dzieje, spałem w domach głodujących chłopów. Ostra cenzura, której jesteśmy poddawani jako dziennikarze, nie pozwala nam mówić prawdy. Prasa zmuszona jest do używania określeń bagatelizujących rozmiary ukraińskiego głodu. Możemy mówić o niedożywieniu, o braku żywności, ale nic więcej".

Jednym z intelektualistów, którzy uwierzyli w słowa Jonesa, był George Orwell, który przyznał, że jego "Folwark zwierzęcy" był inspirowany dramatycznymi informacjami, które ujawnił Jones. Wyrzucony ze Związku Radzieckiego Jones wyruszył w podróż na Daleki Wschód. Tam został porwany i zamordowany w tajemniczych okolicznościach. Podejrzewa się, że jego zabójstwo zostało zaplanowane przez NKWD w ramach zemsty za kompromitowanie sowieckiego reżimu.

Alfreda Markowska (1926-2021) – polska Romka z Kresów, która uratowała podczas II wojny ponad pięćdziesięcioro dzieci żydowskich i romskich. W 1941 roku udało się jej jako jedynej ocaleć z niemieckiej masakry ponad 80 osób z jej taboru; uratowała ją miejscowa chłopka. Została zatrudniona przez Niemców do usuwania ciał zmarłych z transportów do Auschwitz i Bełżca, zatrzymujących się w Rozwadowie, gdzie mieszkała. Wynosiła wówczas także żywe jeszcze dzieci, które ukrywała w kryjówkach razem z własnymi dziećmi. Kilkoro z nich wychowała. Gdy w 1944 roku zbliżała się Armia Czerwona, Markowska utworzyła własny tabor i uciekała z nim na Zachód, ratując po drodze kilkoro zagubionych niemieckich dzieci.

Fundacja Ogród Sprawiedliwych stawia sobie za cel upamiętnianie i popularyzowanie postaw "Sprawiedliwych", którzy w Europie i poza nią ratowali życie innych lub występowali w obronie ludzkiej wolności i godności – w czasie nazizmu i komunizmu, ludobójstw, masowych mordów, zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych w XX wieku i rozgrywających się i dziś.

Fundacja prowadzi działalność w obszarze praw człowieka, w szczególności upamiętniania i promowania postaw i sylwetek Sprawiedliwych. Podejmuje starania na rzecz demokratyzacji świata poprzez wspieranie i prowadzenie działań edukacyjnych, które służą budowaniu atmosfery tolerancji, zaufania i szacunku wobec osób różnych narodowości, płci, mniejszości, kultur i religii.

Fundacja sprawuje pieczę nad Ogrodem Sprawiedliwych w Warszawie (skwer Generała Jana Jura-Gorzechowskiego), który został założony w 2014 roku z inicjatywy Domu Spotkań z Historią i Fundacji GARIWO, przy wsparciu premiera Rzeczypospolitej Polskiej Tadeusza Mazowieckiego.

Ogród Sprawiedliwych w Warszawie (skwer Generała Jana Jura-Gorzechowskiego) ma symboliczne znaczenie nie tylko dla Warszawy, ale przede wszystkim dla historii Europy i świata. Znajduje się na terenie byłego getta warszawskiego, którego 400 000 mieszkańców zostało brutalnie zgładzonych w czasie II wojny światowej. Nieopodal niego znajduje się kościół św. Augustyna, który jako jedyny na terenie warszawskiego getta ocalał z powojennej pożogi i w którym w czasie II wojny światowej udzielano schronienia uciekającym z getta Żydom. W bliskiej odległości Ogrodu w czasie wojny znajdował się także największy sierociniec dla dzieci żydowskich w getcie warszawskim prowadzony przez Janusza Korczaka. Przy tej samej ulicy Dzielnej znajdowało się także więzienie Pawiak, które w czasie II wojny światowej stało się miejscem kaźni około 100 tys. Polaków.

Dotychczas w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie uhonorowani zostali:

• Władysław Bartoszewski,
• Hrant Dink,
• Marek Edelman,
• Natalia Gorbaniewska,
• Magdalena Grodzka-Gużkowska,
• Petro Hryhorenko,
• Julia Ilisińska,
• Jan Jelinek,
• Jan Karski,
• Roberto Kozak,
• Rafał Lemkin,
• Ewelina Lipko-Lipczyńska,
• Antonia Locatelli,
• Nelson Mandela,
• Hasan Mazhar,
• Tadeusz Mazowiecki,
• Karol Modzelewski,
• Stanisław Pietrow,
• Witold Armin Wegner,
• Antonina i Aleksander Wyrzykowscy,
• Liu Xiaobo,
• Jan Zieja,
• Adalbert Wojciech Zink,
• Mosze Bejski,
• Bronisław Geremek,
• Wilhelm Hosenfeld,
• Antonina i Jan Żabińscy.