Rocznice i święta
12.2021

Rocznica przyznania Nagród Nobla polsko-żydowskim laureatom

W grudniu obchodzimy rocznicę przyznania Nagród Nobla wybitnym postaciom z grona polskich Żydów. Sylwetki trzech laureatów – pośród wielu innych postaci – przybliża niedawno otwarta galeria "Dziedzictwo" w Muzeum POLIN. 

55 lat temu Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał Szmuel Józef Agnon, do dziś uznawany za jednego z najważniejszych literatów żydowskich pierwszej połowy XX w.

Urodzony w Buczaczu Agnon zaczął pisać już we wczesnym dzieciństwie. Z biegiem lat rozpoczął współpracę z żydowskimi gazetami w Krakowie, gdzie doceniono jego sprawne posługiwanie się jidysz i hebrajskim. Na dorobek Agnona składają się cztery hebrajskie powieści oraz liczne wiersze i krótsze formy literackie. Choć w 1908 r. pisarz wyjechał do Palestyny, w swojej twórczości przemycał wątki związane z dzieciństwem w Buczaczu: obrazy ze sztetla i pochwałę religijnego życia wschodnioeuropejskich Żydów. Doceniono go dopiero pod koniec życia: najpierw otrzymał dwukrotnie izraelskie nagrody państwowe, a w 1966 r. – Nagrodę Nobla. Zmarł w Izraelu w 1970 r.

Literacką Nagrodę Nobla otrzymał także Isaac Bashevis Singer – w tym roku obchodzimy 43. rocznicę tego wydarzenia.

Singer urodził się nieopodal Puszczy Kampinoskiej, w Leoncinie, w religijnej rodzinie żydowskiej. Jako uważny obserwator wnikliwie portretował w swoich powieściach i opowiadaniach Żydów ze wschodniej Polski – ich dylematy moralne, filozoficzne oraz religijne. Pomimo emigracji do Stanów Zjednoczonych w 1935 roku, gdzie pracował jako dziennikarz, Singer nadal tworzył w jidysz, a w swoich utworach poruszał wątki autobiograficzne oraz podkreślał swoje związki z Polską. Na podstawie utworów Singera powstało wiele filmów fabularnych i przedstawień teatralnych. Pisarz zmarł w 1991 r. na Florydzie.

Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał natomiast Józef Rotblat – w tym roku mija 26 lat od tego wydarzenia. Urodzony w 1908 r. w Warszawie Rotblat, mimo utrudnień piętrzonych przez Żydami ostał naukowcem, zdobywając sławę jako fizyk jądrowy.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej wyjechał do Wielkiej Brytanii, by w 1944 roku trafić do USA, gdzie pracował nad tajnym projektem Manhattan. Celem projektu było skonstruowanie bomby atomowej. Rotblat wierzył, że tylko wcześniejsze posiadanie takiej broni przez aliantów może odwieść Niemcy od jej użycia. Po zrzuceniu bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki Rotblat, targany wyrzutami sumienia, stał się jednak pacyfistą i przeciwnikiem wyścigu zbrojeń. W 1995 roku wraz z pacyfistycznym ruchem Konferencji Pugwash otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Rotblat zmarł w 2005 roku w Londynie.

O tych trzech laureatach Nagrody Nobla dowiesz się więcej w Muzeum POLIN w galerii "Dziedzictwo". Przedstawia ona 26 postaci ze świata sztuki, literatury, muzyki, teatru, filmu, nauk ścisłych i humanistycznych, prawa, edukacji, ekonomii i polityki. Ta konstelacja bohaterów tworzy zbiorowy portret polskich Żydów, w całej jego różnorodności, widziany poprzez życie i osiągnięcia jednostek, które są jednocześnie wyjątkowe i reprezentatywne. Warto poznać ich wszystkich, szukając w tym gronie tegorocznych jubilatów.