Listy Włodawerów: Historia Zagłady zapisana w przedmiotach

Paulina i Artur Włodawerowie byli młodym małżeństwem mieszkającym w Warszawie. W październiku 1939 roku uciekli przez zieloną granicę na ziemie Rzeczypospolitej zajęte przez ZSRR. Niezależnie od nich uciekł z Warszawy także brat Pauliny, Emanuel Justman. Paulina i Artur zostali w 1940 roku deportowani z Łucka na Syberię. Gdy w 1941 roku uwolniono ich z zesłania, osiedli w Kazachstanie. Z rodziną i przyjaciółmi utrzymywali kontakt listowny.

Na zachowanej karcie pocztowej czytamy: 

"Co do nas, to przeżywamy okres najcięższy w naszym życiu. Wyprzedaliśmy się do nitki, żyjemy jakimś cudem".

Nie wiemy, kim jest "Fe", nadawca, ale z treści listu wynika, że pracuje w szkole i że przebywała z Włodawerami w Asino. Opisuje próby mężczyzn dostania się do armii, więc zapewne jest razem ze swoimi bliskimi.

"Otrzymali kategorię E. jak większość naszych. Co z tego wyniknie, i czyje to zarządzenie, to przyszłość nam pokaże. W każdym razie jeszcze raz bici jesteśmy, ten naród wybrany”.

Pośród przekazanych do kolekcji muzeum pamiątek Pauliny i Artura znajdują się również listy od pozostałych w Warszawie rodziców Pauliny i jej sióstr, między innymi od Reginy Justmanówny.

Siostra pisała do Pauliny 18 XII 1940 – w czwartą rocznicę ślubu Włodawerów:

"Czy mam Wam życzyć, abyście go [dzień kolejnej rocznicy, 18 XII 1941] spędzili w Warszawie? Bardzo bym tego chciała, aby tutaj, właśnie tutaj jeszcze się spotkać, aby pójść razem w letni poranek do Łazienek czy Ogrodu Botanicznego i na lody do Ziemiańskiej. Od tych rozkoszy jesteśmy jednakowo odległe: Ty na Syberii, ja w Warszawie. [...] Rodzice mimo wszystko trzymają się dobrze, tylko mama strasznie szczupleje i bardzo źle wygląda. [...] Materialnie jest gorzej niż w zeszłym roku, ale może jakoś przebrniemy".

Paulina i Artur wrócili do Polski w 1946 roku.

Nie zastali tu żadnych członków rodziny, którzy zostali w Warszawie. Wszyscy zginęli po deportacji z getta do Treblinki w 1942 roku.

Obiekt pochodzi ze zbiorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Opracowanie: Przemysław Kaniecki.

LISTY Z KOLEKCJI WŁODAWERÓW; 1942 (?), Samarkanda, papier/rękopis, 20,3 × 14,2, MHŻP-B113/22; 1940, Warszawa, papier/rękopis, 29 x 22,1, MHŻP-B113/9